Wat is de oorsprong van Valentijnsdag?
De oorsprong van Valentijnsdag
Sommige mensen vinden Valentijnsdag maar een commercieel gebeuren. Dat is misschien ook wel zo, maar in essentie is de dag echt verbonden met de liefde en het hart. Deel 2 van drie Valentijnsspecials van Bezielen.
Sint Valentijnsdag valt in een deel van het jaar dat historisch gezien in het teken staat van liefde en vruchtbaarheid. Hierin vielen het heilige huwelijk tussen Zeus en Hera in het oude Athene en het oud-Romeinse feest van Lupercus, de god van de vruchtbaarheid. De eerste officiële Valentijnsdag werd op 14 februari 496 uitgeroepen door Paus Gelasius en hiermee werden de oorspronkelijke Lupercaliën vervangen.
Sint Valentijn
Over de naamgever is veel onduidelijk. Sint Valentijn, of Valentinus, was vermoedelijk niet één persoon, maar het is de naam voor veertien heiligverklaarde martelaren uit het oude Rome, mogelijk in de vierde eeuw.
Van de Sint Valentijn aan wie we op 14 februari Valentijnsdag wijden is niet meer bekend dan dat hij op diezelfde dag ten noorden van Rome begraven is, aan de Via Flaminia. Het is zelfs onzeker of de feestdag niet gericht is op één maar op meerdere heiligen met dezelfde naam.
Deze onzekerheid was bijvoorbeeld de reden dat Sint Valentijn in 1969 uit de katholieke heiligenkalender verwijderd is. Wel blijven hij en zijn naamgenoten in de wachtlijst staan voor de kalender. Over het algemeen wordt aangenomen dat het gaat om Valentinus van Terni. Sint Valentinus was bisschop van dit Italiaanse plaatsje.
Dag van de liefde
Lange tijd had de viering van Valentijnsdag geen romantische connotatie. Pas in de middeleeuwen, toen de hoofse liefde wijdverspreid ideaal was, werd een romantisch element toegevoegd aan de Valentijnslegende. Geoffrey Chaucer schreef in 1382 in “Parliament of Foules” een gedicht voor het verlovingsfeest van Koning Richard II van Engeland met Anna van Bohemen (Anna van Luxemburg):
“For this was on seynt Volantynys day
Whan euery bryd comyth there to chese his make.”
(For this was on Saint Valentine’s Day, when every bird cometh there to choose his mate.)
Het is onwaarschijnlijk dat vogels (“tortelduifjes”) al op 14 februari gaan nestelen, waarschijnlijker is dat Chaucers verwijzing naar Valentijn op een andere dag gericht is. De spaarzame bronnen uit die periode blijven vaag over de betekenis van Valentijnsdag pas aan het eind van de middeleeuwen wordt de dag langzamerhand geassocieerd met liefde.
Vanaf de vijftiende eeuw ontwikkelde Valentijnsdag zich tot een dag waarop geliefden hun liefde voor elkaar uiten door elkaar bloemen te geven, een wenskaart (een “Valentijn”) of lekkernijen. Dit bleef vooral voorbehouden aan rijke lieden. Uit ca. 1600 dateert Shakespears Hamlet, waarin Ophelia refereert aan Valentijnsdag, wat dan al meer lijkt op de dag die we nu kennen:
“To-morrow is Saint Valentine’s day,
All in the morning betime,
And I a maid at your window,
To be your Valentine.
Then up he rose, and donn’d his clothes,
And dupp’d the chamber-door;
Let in the maid, that out a maid
Never departed more.”
Happy Valentines Day (Foto: Edward Clark, 1950)
Elke dag Valentijnsdag
De viering werd zo verspreid over bredere lagen van de bevolking, en de romantische invulling raakte gemeengoed. Later werd deze romantische draai nog verder aangevuld. De Valentijnsdag die we tegenwoordig kennen is weliswaar gecommercialiseerd en uit de Verenigde Staten geherintroduceerd, maar het kernthema van de liefde is al eeuwen lang aan de dag verbonden geweest. Zoals veel feestdagen zijn “heidense” elementen versmolten met nieuwe ideeën, en kreeg Valentijnsdag een modernere betekenis, met in elk land bijpassende gewoonten en handelingen.
En natuurlijk leent elke andere dag in het jaar zich net zo goed voor liefdevolle aandacht voor je medemens. Al is Valentijnsdag soms een prettig geheugensteuntje om aan de liefde herinnerd te worden!
