De eerste yogaschool van Nederland

De oudste yogaschool van Nederland vierde gisteren haar vijftigste verjaardag. Fred van Beek opende in 1961 zijn yogastudio in de Amsterdamse Rivierenbuurt. Maar sinds wanneer bestaat yoga werkelijk in Nederland? Een blik in de archieven leert dat Van Beeks studio niet de eerste yogaschool van Nederland was.

Met enige bombarie werd gisteren gevierd dat de Yogastudio van Fred van Beek vijftig jaar bestaat. Hiermee zou het de oudste studio van Nederland zijn.

Yoga in Nederland

Lange tijd is yoga nauw verbonden geweest met de Theosofische beweging. Al in 1907 wordt in een rubriek over theosofie in het Algemeen Handelsblad gezinspeeld op de komst van yogascholen naar Nederland.

Katherine Tingleyy, in die tijd leider van de theosofie-beweging, brengt een bezoek aan Engeland om daar scholen voor Raja-yoga te openen: “Het is haar plan ook hier in de toekomst Raja Yoga Scholen te vestigen, in denzelfden geest als die in Engeland en die in Point Loma te Californië.”  (Algemeen Handelsblad, 20-08-1907)

De eerste yoga-studio in Nederland

Ditzelfde Point Loma wordt in de jaren ‘tien en ‘twintig regelmatig als voorbeeld genoemd in de Theosofische rubriek. Mogelijk heeft deze lokatie, en waarschijnlijk ook die in Engeland, een aantrekkingskracht: een enkeling zal zijn yoga-neus achterna gereisd zijn, en onderricht ontvangen hebben. Het is vanzelfsprekend dat de kersverse yogi deze kennis bij terugkomst in Nederland wilde delen.

Dit blijkt in de dagbladen. Al in 1922 is een advertentie te vinden waarin yoga als geneeskunst in Nederland wordt gepromoot. Aan de Amsterdamse Prinsengracht 77 bevindt zich een “Hatha Yoga Zelfgeneesinrichting”, waar mensen op het spreekuur langs kunnen komen.

Ook ernstig zieke patiënten zouden er baat hebben bij yoga: “Door toepassing van de leer der Hatha Yoga kan ieder tot genezing komen! Onderricht ter behandeling van ernstige en ongeneeslijk verklaarde patiënten geschiedt dagelijks, terwijl voor lichtere ziektegevallen de lessen driemaal per week noodig geacht worden. (…)”. (Het Vaderland, 18-07-1922)

Yoga als populaire leer

Yoga blijft tot in de jaren vijftig nauw verbonden met de Theosofische beweging, en ook krantenberichten onderstrepen dit. Vooral in de betreffende rubriek krijgt yoga een plek, of in de marge voor uitheemse curiosa. Zoals een bericht uit 1934: “Twee Indische globetrotters (…) zijn op hun reis in Ottawa terecht gekomen. Ze vertelden dat ze in Tibet 260 yoga-philosophen aantroffen, die ieder meer dan 200 jaar oud waren. De Indiërs zijn zelf ook volgelingen van yoga en verklaren dat het eenige doel van hun wereldreis is, vrienden te maken.” (Het Vaderland, 25-12-1934)

Pas vanaf de jaren vijftig wordt yoga als bewegingsvorm bekend onder een groter publiek. Wederom zijn het spirituele heilzoekers die het als souvenir meebrengen vanuit met name India. Vooral de stad Rishikesh in de Himalaya’s krijgt een grote aantrekkingskracht, bijvoorbeeld op de bandleden van de Beatles.

Iconen en goeroes brengen yoga in de jaren ‘zestig naar het Westen. Met de populariteit neemt de behoefte aan structureel onderricht toe, in Nederland gebeurt dat vooral in Amsterdam. Yogascholen groeien daar eind jaren zestig als paddenstoelen uit de grond. Het pand aan Prinsengracht 77 had inmiddels al een andere bestemming. Fred van Beek was de explosie voor, door al in 1961 zijn studio te openen. Hiermee is hij waarschijnlijk wel het langst open. Maar de eerste yogaschool van Nederland, die had hij niet…